در ساعت 2 بعد از ظهر روز سوم خرداد 1361 پس از 24 روز رزم بي‌امان، خرمشهر به طور كامل از اشغال نظاميان عراق خارج شد و عمليات پيروزمند بيت‌المقدس كه در دهم ارديبهشت اين سال آغاز شده بود، با اين آزادسازي به پايان رسيد.
شهر خرمشهر در چهارم آبان 1359 در پي 35 روز پايداري و جانفشاني به اشغال نظاميان عراقي درآمد و به مدت 578 روز (19 ماه) در تصرف بعثي‌ها باقي ماند.
پس از آزادسازي شهر، پرچم پرافتخار جمهوري اسلامي برفراز مسجد نيمه ويران «جامع خرمشهر» و پل تخريب شده اين شهر به اهتزاز درآمد و رزمندگان اسلام در اولين عكس‌العمل نماز شكر را در مسجد جامع خرمشهر اقامه كردند.
سالروز آزادسازي خرمشهر به عنوان يك روز ملي در كشور شناخته شده است. زيرا از اين مقطع به بعد، جنگ در جبهه نيروهاي نظامي ايران از حالت دفاعي خارج شد و به صورت تهاجمي درآمد و آغازي بر پيروزيهاي پياپي بعدي گرديد. به همين دليل بود كه از فرداي آزادسازي شهر خرمشهر هيأتهاي صلح بين‌المللي مأموريت خود را براي متوقف كردن جنگ آغاز كردند و صدور قطعنامه‌هاي بازدارنده سازمان ملل آغاز شد.
آزادسازي خرمشهر با تكيه بر علم و ايمان نيروهاي داخلي، از نقاط عطف تاريخ معاصر ايران به شمار مي‌رود. امام خميني(ره) در اين رابطه تصريح داشتند: «خرمشهر را خدا آزاد كرد.» به هر حال ملت ايران از اين ميدان، پيروزمندانه خارج شد.
هر ملتي در طول تاريخ خود گردنه‌هاي متعددي پيش روي دارد. سخت‌ترين اين گردنه‌ها و در عين حال ماندگارترين آنها دفاع از استقلال،‌تماميت، شرف و بويژه انديشه‌ها و باورهاي ملتها است. پيروزي انقلاب اسلامي در ايران و برچيده شده نظام 2500 ساله شاهنشاهي كه با خواسته استثمارگران دنياي نوين در تضاد بود، ارزشهاي جديدي فراسوي ملت كهن و بافرهنگ ايران قرارداد. ملت ايران بار ديگر با بازگشت بيش از پيش به فرهنگ اسلامي و ملي خويش به مقابله با همه تهاجمات برخاست. در اين بين حمله ارتش تا بن دندان مسلح صدام كه با حمايت دنياي استكباري غرب به وقوع پيوست، بارزترين اين تهاجمات بود. اين جنگ كه در داخل كشور به «دفاع مقدس 8 ساله» مشهور شد، برگ زريني بر پرونده افتخارات مردم اين سرزمين افزود و ايران و ايراني توانست از اين گردنه پر پيچ و خم تاريخ معاصر خود، سرافراز عبور كند.
بيش از دو دهه از آغاز اين جنگ مي‌گذرد. اما هنوز آن گونه كه شايسته حماسه‌سازيها و دلاوريهاي اين ملت است ارزشهاي مترتب بر اين دفاع مقدس در ميان نسل سوم انقلاب معرفي نشده است. در حاليكه هويت ملي و اسلامي نسل حاضر با تاريخ فداكاريها و ايثارگريهاي مردم در دوران دفاع گره خورده است و اگر بناست اين نسل به خويشتن خويش بازگشته و راه بنيانگذار جمهوري اسلامي و مدافعان اين مرز و بوم را ادامه دهد بايد طرحي نو درانداخته شود، اما چگونه؟
به عبارت ديگر بايستي به اين سئوال پاسخ داد كه اگر در دوران دفاع مقدس وظيفه آحاد مردم حضور در مناطق جنگي، پشتيباني تداركاتي و مالي از رزمندگان و مقاومت و پايداري در برابر كاستي‌هاي بوجود آمده از جنگ بود، وظيفه نسل امروز در دنياي كنوني چيست؟
سئوال ديگري كه در اين مقوله خودنمائي مي‌كند اين است كه اگر در آن دوران شاخص حركتهاي مردم بسيج بود و اين حركتها در آن دوران ويژگي‌هاي خاص خود را داشت آيا امروز نيز بسيج مي‌تواند محور حركت و مقاومت مردمي باشد يا خير؟ اگر پاسخ مثبت است ويژگي‌هاي بسيج در سالهاي پاياني قرن 14 هجري شمسي و سالهاي آغازين قرن 21 ميلادي چيست؟ به عبارت اخري در حال حاضر بسيجي كه به اعتقاد امام (ره) شجره طيبه است، چه كسي است؟
براساس سند چشم‌انداز برنامه 20 ساله توسعه همه جانبه كشور قرار است ايران به پيشرفته‌ترين كشور منطقه و نمونه موفق رشد و توسعه در سايه حكومت ديني برسد. آيا براي نيل به اين مهم، بازخواني پرونده جنگ تحميلي 8 ساله ضرورتي دارد يا خير؟ اگر ضروري است چگونه، از كجا، و توسط چه كسي بايستي آغاز شود؟
ما معتقديم كه در ادامه اين راه همچنان به فرهنگ ارزشمند بسيجي نيازمنديم با اين تفاوت كه اگر در آن زمان، از فرهنگ بسيج، توقع تشكيل يك نيروي توانمند و قابل اتكاء در بعد نظامي را داشتيم امروز از اين فرهنگ انتظار بسيج مردم در عرصه‌هاي علم،‌نرم‌افزاري و فن‌آوري داريم. فراموش نكنيم آن روز نيز قدرتهاي بزرگ با حمايتي كه از دشمنان ما به عمل آورده بودند، پيروزي ما در جبهه‌ها را غير ممكن مي‌دانستند ولي ما پيروز شديم و توانستيم استقلال، حاكميت ملي و تماميت ارضي خود را از گزند تعرض بيگانگان حفظ كنيم. امروز نيز همان قدرتها، پيروزي ما را در صحنه‌هاي علمي و فن‌آوري ناممكن مي‌دانند و براي اثبات باور خود به هرگونه تهديد، كارشكني، سنگ‌اندازي و بحران‌سازي متوسل مي‌شوند ولي ما كه «فرهنگ بسيج» را تجربه كرده‌ايم معتقديم اين گونه تلاش‌ها در مسير حركت ما بازدارنده نخواهد بود و با همان اراده كه در جبهه نظامي پيروز شديم در جبهه علمي و فرهنگي و فن‌آوري نيز به مدد دانش و ايمان نيروهاي داخلي بويژه نسل جوان به پيروزي خواهيم رسيد.